Vicdani retçi olsun veya olmasın yoklama kaçağı/bakayaların en çok merak ettiği soruların başında yurt dışına çıkıp çıkamayacakları gelmektedir. Net bir şekilde vurgulamak gerekir ki hakkınızda herhangi bir yakalama kararı yoksa sırf yoklama kaçağı/bakaya olduğunuz için yurt dışına çıkışını engellenemez.
Anayasa’nın 23. maddesi bu konuda oldukça nettir: “Vatandaşın yurt dışına çıkma hürriyeti, ancak suç soruşturması veya kovuşturması sebebiyle hâkim kararına bağlı olarak sınırlanabilir.” Yoklama kaçağı/bakaya olmak, kendiliğinden bir soruşturma veya kovuşturmaya neden olmamaktadır. Yoklama kaçağı/bakaya olduğunuz için hakkınızda soruşturma başlatılması için kanunda aranan özel şartlar bulunmaktadır.
Yurt dışı yasağı bir adli kontrol türü olup yurt dışı yasağı yönündeki adli kontrol kararı soruşturma aşamasında sulh ceza hakimliğince, kovuşturma aşamasında yargılamayı yürüten mahkemece verilebilir. Hakkınızda yurt dışı yasağı olup olmadığını öğrenmek için ekstra olarak bir çaba göstermeniz gerekmez. Hakkınızda adli kontrol kararı verilebilmesi için sulh ceza hakimliğince sorgunuzun yapılmış olması gerekmektedir. Uygulamada hukuka aykırı olarak sulh ceza hakimliklerince duruşmada alınmadan, dosya üzerinden adli kontrol kararı verildiği görülmekle birlikte hakkınızda yurt dışı yasağı olduğunu bilmeme durumu fiili olarak mümkün değildir. Hakkınızda yurt dışı yasağı yönünde adli kontrol kararı verildiyse karar yüzünüze okunur, kararı anlamanız gerekir, bu durum size ihtar edilir.
Hakkınızda yoklama kaçağı/bakaya olduğunuz için soruşturma başlatılması durumunda normal koşullarda ifadeniz size çıkarılacak bir tebligatla bildirilerek alınır. Maalesef uygulamada siz ifadeye çağrılmadan hakkınızda yakalama kararı çıkarılmış olabilmektedir. Bu durumda hakkınızda yakalama kararı olduğunu yurt dışına çıkış işlemleri sırasında öğrenirseniz fiili olarak yurt dışına çıkışınız engellenmiş olur. Belirtmek gerekir ki yoklama kaçağı/bakaya olduğunuz için hakkınızda soruşturma başlatılabilmesi için öncelikle hakkınızda hukuka uygun olarak tebliğ edilerek kesinleşmiş bir idari para cezası bulunması gerekmektedir. Hakkınızda idari para cezası bulunmaması durumunda yoklama kaçağı/bakaya suçlamasıyla başlatılan bir soruşturma olması, normal koşullar altında, mümkün değildir. Normal olmayan koşulsa kanunlardan bihaber olan savcıya denk gelme durumudur.
Bilindiği üzere bir kişi hakkında yakalama kararı, savcılığın talebi üzerine sulh ceza hakimliğince verilir. Hakkınızda yoklama kaçağı/bakaya olduğunuz için çıkarılan yakalama kararı, bundan farklıdır ve İçişleri Bakanlığı tarafından çıkarılmaktadır. Bu yakalama kararına karşı itiraz yolu getirilmemiş olup bu haliyle hak ihlali niteliği taşımaktadır ve bu düzenleme nedeniyle gözaltı anlamına gelecek işlemler yapılmaktadır. Askerealma Kanunu’nun “Yoklama kaçaklarının ve bakayaların takibi” başlıklı 26. maddesine göre “Yakalanarak muhafaza altına alınanlar, mesai saatleri içerisinde en yakın askerlik şubesine getirilirler. Mesai saatleri dışında veya askerlik şubesinin bulunmadığı yerlerde yakalananlar ilgili kolluk kuvveti tarafından hazırlanan tutanağa istinaden derhâl serbest bırakılırlar.” Uygulamada havaalanlarında polislerce tutanak tutularak serbest bırakılmaktasınız.
Ancak şimdiye kadar karşılaşılmamış olunsa da bu düzenleme nedeniyle fiili olarak yurt dışına çıkışınızın engellenmemesi için yolculuğunuzu mesai saatlerine göre ayarlamayı seçebilirsiniz. Bu durumda askerlik şubesine götürülme ihtimali sıfıra indirilecek ve polislerce tutulacak tutanaktan sonra serbest kalarak yurt dışı yolculuğunuzu gerçekleştirebilirsiniz.